Confeso que me custou entrarlle ao trapo ao universo cinematográfico de Pedro Almodóvar (Calzada de Calatrava, 1949), para que levarnos a engano. Si, o certo é que o primeiro filme que tomei en serio deste director data de 1995 e chamábase La flor de mi secreto, un dramón con toque Douglas Sirk no que o máis destacábel era o man a man interpretativo de Marisa Paredes e Juan Echanove. Aí, precisamente, é cando a eiruga Almodóvar acomete a metamorfose que o tornará na bolboreta que, aleteando, asina filmes máis que estimábeis, como son éstos: Carne trémula, marabilloso thriller de 1997, que reportou un Goya a Pepe Sancho, Todo sobre mi madre, de 1999, Oscar ao mellor filme en fala non inglesa e emotivo drama no que destacaba especialmente o papelón de Cecilia Roth, así como a homenaxe que máis ou menos explícitamente Almodóvar rende a Mankiewicz. Despois veu a sensacional Hable con ella (2002) que descansa nun guión escrito con man mestra, que mereceu un Oscar ao mellor guión orixinal, un drama con ecos bergmanianos que consagrou, novamente, a un actor arxentino, un tipo chamado Darío Grandinetti, que no filme escribe guías de viaxe mentres realiza unha tortuosa viaxe polos atormentados recunchos da mente do enfermeiro Benigno. En realidade, Hable con ella é como unha coreografía de Pina Bausch, con música de Purcell, como a que sae ao principio do filme. As personaxes móvense con dificultade, zozobran desorientadas, tentando, como poden, na súa tráxica realidade. En 2003, Pedro fai un filme autobiográfico, La mala educación, que non me interesa nen o máis mínimo, nen sequer cando imitan a Sara Montiel (que boa estaba en Veracruz, pensou Gary Cooper). Crín que era unha crise pasaxeira, así que simplemente agardei polo seguinte filme, que se estrenou este ano e ten por título o dun tango de Gardel, Volver. Nesta peli, Almodóvar recupera a Carmen Maura, á que non dirixía dende Mujeres al borde de un ataque de nervios (1988) e acompáñaa de Blanca Portillo, unha actriz de teleserie, que fai de Carlota na xenial Siete Vidas, Lola Dueñas, co-protagonista a carón de Bardem da oscarizada Mar adentro (2004), de Alejandro Amenábar, así como da xoven actriz Yohana Cobo, que protagonizou, entre outros filmes, El séptimo día (2004) de Carlos Saura. Mais o papel principal reservouno o manchego para a gachí que, estridentemente, vociferou o seu nome na cerimonia do 2000, no Kodak Theatre de L.A. Refírome a Penélope Cruz, evidentemente. A Pe, como lle chaman os do cuore fai de Raimunda, unha muller destas de agárrate y no te menees que traballa o que pode e un pouco máis para sacar a súa fil
la Paula cara adiante. As quinielas veñen moi ambiciosas este ano, señores e unha parte dos críticos e pseudocríticos, así como o palmarés que por este filme vai colleitando Pe situaríana, en principio, quentando una butaca do Kodak Theatre na vindeira cerimonia, agardando que o seu nome se escoite para designar a actress in a leading role. Segundo esta xente, Pedro parte como favorito para levarse unha terceira estatuíña, neste caso á foreign language film. Pero vostede, que está a ler arestora isto, seguro que pensará "pero a este tipo...¿gústalle ou non a Pe?" Velaí unha resposta en forma de monosílabo: Non. A xente que admira a prodixiosa interpretación de Pe di que está no cumio da súa carreira como actriz, da súa evolución artística, aínda que a min nunca me gustou, nen cando as tetas lle sabían a xamón nen cando se prostituía naquela peli de Sergio Castellitto. É que a Pe ten un problema, difícil de arranxar a estas alturas, a carencia máis absoluta de matices, dos recovecos psicolóxicos que distinguen, por pór ao caso, á Ilsa de Casablanca (1942) de M. Curtiz da Karen Holmes de From Here to Eternity (1953) de Fred Zinnemann. Dan igual as movidas nas que se meta Raimunda, a actriz que a encarna pon sempre as mesmas caras e emprega os mesmo tonos de voz que, por certo non poden ser máis forzados. A Pe parece que ten a script falándolle na orella, ao través dun transmisor, lembrándolle as frases do guión. Ou iso ou un teleprompter xigante no contracampo. Senón non se explica a clamorosa falta de emotividade nas súas intervencións, cunha personaxe que debera ser a máis sensíbel de todas. E iso que Pe seica se inspirou na Magnani, á que por certo, Almodóvar rende homenaxe nos derradeiros minutos do filme. Pois menos mal! Se alguén me dixese que se inspirou en Ana Obregón ou en Carmen de Mairena, quizais o crería de mellor gana. Jobar, non pide nada a tía! Como comentábamos Pablo e máis eu, aínda lle quedan moitos colacaos que tomar para chegarlle, acaso, á punta do tacón da xigantesca Anna Magnani. Iso si, o peiteado éche parecido, non digo que non. Apúntense un tanto os de estilismo.Ora ben tamén é certo que o guión non é, nen moito menos, o que cabía agardar do Almodóvar ao que eu me acostumara. Todo semella moi encorsetado, moi forzado, como a interpretación de Pe. A pantalla funde en negro, aparecen os créditos e teño a sensación de non quedarme con case nada. Hai como homenaxes a Psycho (1960) de Hitchcock no post acoitelamoento do home de Raimunda ou a The Rope (1948) tamén de Hitch, co recurso de meter o cadáver nun arcón e deixar que outros paseen polas súas inmediacións preguntándose que conterá. Logo a trama evolúe cara a filmes de comedias protagonizadas por pantasmas, como Blithe spirit (1945) de Lean ou The ghost and Mrs. Muir (1947) de Mankiewicz.. Mais resulta que ao final non había pantasma e, despois dunha autorreferencia ao pasado filmográfico de Almodóvar, a esa telerrealidade tan bochornosamente plasmada na inéfabel Kika (1993) o filme dá outra volta de campá e xa semella Imitation of Life (1959) de Douglas Sirk. Si señor, é como unha metamorfose permanente, constante, de xénero a xénero sen ficar nun concreto. E, mentres, as constantes que atesouraba Pedro nos seus últimos traballos, que tanto me gustaban, involucionan perigosamente. Xa non aprofunda nas personaxes, todo fica a ras, deslabazado, como para facer caixa. Nen sequer me convence Carmen Maura, á que –hai rumores- Pedro ofrecería o papel para tapar certos buratos económicos. Nen sequer me convence a xenial -e fugaz- personaxe de Chus Lampreave. Nen sequer me convence a partitura de Alberto Iglesias, que non dá metido na trama ao espectador, como acontecía en Hable con ella. E a homenaxe a Visconti con esas imaxes de Bellíssima (1951) que está a ver Irene ao final do filme, incluído plano de Anna Magnani en viso –Maddalena Cecconi si que tiña carácter naquela Roma neorrealista, en que Cinecittá representaba algo máis que un dos mellores estudios do Planeta- non é máis un simple consolo.
Agardo trabucarme, agardo o seguinte traballo de Almodóvar mais, polo de agora, Volver tan só constitúe unha sorte de retorno ao pasado, como o Al Pacino da mítica Carlito´s way (1993) de De Palma. Ao mediocre pasado. A bolboreta feita eiruga.
Alberto Rodríguez
