O cinema pode entenderse de moitas formas e todas son válidas. É unha fonte de entretemento, algo no que distraerse durante dúas horas e esquecerse da hipoteca, das presións laborais, das notas dos fillos. É un caro divertimento, por outra banda, non tanto para o consumidor, que na actualidade dende logo si que o é, senón dende a producción. O cinema é tamén unha fonte de ingresos, algo tan respectable como que ti queiras ser fontaneiro, enxeñeira de telecomunicacións, cirurxián ou repartidor do Gadis. Que llo digan a Spieldberg ou a Lucas. Quén non se cambiaba por eles. Pero hai algo que fai grande, especial, máxico, único a este ente, marabillosa creación do século pasado, e ese algo é o seu contido artístico. Pódennos gustar moito A xungla de cristal, Love Story ou Juana la Loca, non digo que deban, pero, por poder, poden gustarnos. Mais o cinema fica por O testamento do Dr. Mabuse, por Centauros do deserto, por A noite do cazador, por Sede de mal. Na lista dos filmes máis apaixonantes da historia, Blade Runner ocupa un dos primeiros postos.A historia comeza cun escritor vehemente na procura dun argumento. Hampton Fancher, productor executivo e guionista, buscaba unha historia na que traballar e da que, por qué non, sacar algo de cartos. Non nos enganemos, vivíanse os tempos de Tiburón e A Guerra das Galaxias (e tamén da bancarrota da United Artist, dato nada baladí). Alguén pasoulle a Fancher Do androids dream of electric sheep?, de Phillip K. Dick, escritor de noveliñas de ciencia ficción. Non entendo como Fancher puido pensar que esta fascinante historia era guionizable. Quero dicir, que existe unha intriga de film noir atraínte, pero estraña, caótica, e se ben a novela ten unha estrutura cinematográfica, en conxunto non ten nada que ver co medio fílmico. Deckard está casado e o seu maior interese e obter grandes bonificacións mediante a caza de replicantes para comprarse unha ovella real, ou mellor, un cabalo, signo de prestixio no seu mundo post-atómico. Para a muller, que semella un trasunto da ex-muller de Deckard no filme, o que deberían é saír da terra e establecerse nunha das moitas colonias espaciais, onde a vida aínda ten sentido. Soñan os androides con ovellas eléctricas? ven sendo algo así como o pasado de Deckard en Blade Runner. Pero nos mundos de Dick existen realidades paralelas, múltiples e sincrónicas, como o mercerismo, proceso co que a humanidade se funde, mediante un aparello virtual, nun único ser: o ancián que ascende a montaña pero que nunca o 
consegue, por que alguén nos lanza pedras, e nunca logramos chegar ao cumio. Ao remate, logo da escabechina de replicantes, o virtual e o real crúzanse, solapándose os universos sobre este cazador de bonificacións ou Blade Runner, como o denominaría Fancher (era o título dunha novela bélica xa existente). Por outro lado, malia ser interesante, o libro é infinitamente menos profundo que a cinta, quizais por contarnos moitas máis cousas, que na película se eliminan, podendo centrarse a trama nun argumento principal, a caza dos nexus-6 e a repercusión psicolóxica que sobre Deckard ten a destrucción destes superhumanizados androides. Este argumento, presente na novela, esvaece baixo a metáfora que envolve toda a historia: os homes, ou cando menos algúns homes, son tan insensibles e pouco empáticos como os androides.
Hampton Fancher escribiu un guión escuro e melancólico que contiña reflexións existenciais certamente máis maduras que, lamento dicilo, as de Dick. Hai un envoltorio nietzscheano en Roy Batty, a gran personaxe da obra. É un ser culto, dramático, amante e fondamente espiritual. O derrube de Rachael é sobrecolledor pola ausencia de sentimentos de Deckard, o home da historia, quen lle revela algúns datos dese pasado falso co que a dotaron na corporación. As bagoas da androide son as de unha nena que descobre que os seus pais non son quen ela cría, que os seus recordos, patróns do seu comportamento, non son as fascinantes experiencias vitais que a marcaron para sempre, que a súa vida é un fraude, e máis alá de todo iso, que nin sequera é unha muller. Alguén puidera dicir que ante isto o libro revélasenos máis escéptico e negativo que o filme. Comparándoos superfluamente, mesmo se podería pensar que peca de pueril e moralista. Se ben xoga coa posibilidade de que o cazador puidera ser tamén un replicante, isto non é máis que outro dos labirintos do seu autor, mestre da confusión, do alleamento do individuo. Pero todos os replicantes da novela son conscientes de que o son (con matices: hai un replicante que se introduce unha memoria de cazador de bonificacións para pasar inadvertido; en realidade hai toda unha comisaría de replicantes que se fan pasar por policías), e dende logo a visión non é tan positiva nin tenra sobre os androides como o é no filme. Para resarcirse con Di
ck recomendo a lectura de O home no castelo, Ubik ou A invasión divina, novelas que deberían situar ao seu autor no lugar que lle corresponde, pois á diferencia da maioría dos escritores de ciencia ficción que despuntaron nos sesenta (Asimov ou Clarck, por exemplo) a fascinación de Dick non era tecnolóxica, senón fondamente humana. O futuro foi para el o medio para tratar o alleamento, a confusión o isolacionismo do ser humano. Por iso na película son os androides máis complexos que no libro, mentres que cos humanos sucede á inversa.
O guión, moitas veces receptor da maioría dos paus que recibe a película, é, se exceptuamos a voz en off, extraordinariamente sutil (remarco: se exceptuamos a voz en off), pois máis que contarnos unha historia plana, vaise despregando ante nós en capas furadas, de xeito que nun momento podemos estar vendo unha escena, e nese intre dise algo que apunta máis profundo ou noutra dirección. Unha mostra disto témola tras da morte do nexus-6, Roy Batty, coa chegada de Gaff: «Bo traballo», dille a Deckard, «Remataches?». «Rematei», contesta Deckard erguendo o papo. Gaff tíralle a pistola que o Blade Runner perdeu mentres fuxía. Estalle dicindo moitas cousas: que non matou a Batty, que en realidade só matou a dúas nexus femias, a ambas polas costas; dille que non é o heroe que pensa o xefe, senón alguén incapaz de comprender o grande xesto de humanidade realizado diante súa por un androide. E a continuación fálalle de Rachael: «Mágoa que ela deba morrer. Pero, quén vive?». Outro exemplo fantástico acontece na presentación de Rachael na Tyrell Corporation. Un bufo cruza voando a sala, e Deckard, logo de saber que a ave é unha réplica, é dicir, un bufo artificial, pregunta: «É cara?». Primeiro plano de Rachael, que contesta: «Moito». Pouco despois saberemos que ela tamén é unha réplica, posiblemente a máis cara de todas. Quero dicir con isto, que se evitamos ou aprendemos a apreciar a voz en off, se nos mergullamos no moito que nos contan as imaxes, o guión resulta xenial.
Michael Deeley, o productor, namorouse do traballo de Fanc
her, e se ben nun principio creu poder facer un film noir barateiro de ambientación futurista, dende logo non sei en que raio estaba pensando cando llo ofreceu a Ridley Scott. A chegada do recentemente exitoso, por aquela época, director de Alien, ten tamén a súa historia. Os davidlynchianos, congregación sectaria sen ánimo de lucro, sabemos que era Scott quen ía dirixir Dune. Con isto perderíanse algunhas cousas, como as xeniais porcalladas dos Harconen, pero coido que gañaría en coherencia. Foi a morte do seu irmán maior por un cancro o que obrigou a Scott a deixar o proxecto, e finalmente embarcarse no escuro e pesado mundo de Blade Runner. A obra impregnouse, e de que forma, do estado anímico do seu director. Mentres el perdera un irmán ao que, segundo din, estaba moi unido, en Blade Runner os seus protagonistas loitan por comprender o sentido da vida, tratando incluso de controlar o seu fin.
Ridley, director inglés na estela de Kubrick, non tanto na forma, senón no xeito de desenvolver as súas películas, preguntoulle a Fancher qué había detrás das fiestras. O guión transcorría basicamente en interiores. Ata ese momento.
Ridley Scott era fanático da revista Heavy Metal, do debuxante Moebius, dos universos distópicos, sucios e tecnoloxizados que se crearan no mundo do cómic. Hoxe Heavy Metal é unha reliquia que podemos admirar nas salas de préstamos da calquera Casa da Xuventude do noso país, e tamén en internet. Eu destacaría, entre as súas historias O Incal, escrita por Jodorowsky e con debuxos de Moebius, e tamén A garaxe hermética. Nese intre chegou Syd Mead, encargado nun principio de facer breves deseños e que ficou finalmente ata o remate da producción. Syd, deseñador futurista, creou o mundo que Ridley quería, segundo el mesmo recoñeceu. Seguindo as indicacións do director deseñou taxis, coches de policía, ambulancias, parquímetros, iconos de marcas, edificios, rúas, moitos dos cales non se chegaron a construír ou pintar, e, dos que se chegaron a facer, apenas se aprecia a magnitude do seu inxente traballo artístico. Esta é unha das claves do traballo de chinos que é Blade Runner: os efectos visuais, as maquetas, os fondos pintados, a 
fauna urbana están detrás, sempre ao servizo da historia, e non son o fundamento da acción, como acontece con A Guerra das Galaxias. Por iso o mundo brumoso e distópico de Los Ángeles 2019, ese Hades opresivo, semella tan real, porque é unha personaxe máis, muda, preciosa, subxugante, que, con todo, fica detrás da historia sen fagocitala. A voz en off da que falarei no próximo artigo, e da cal non son un colérico detractor, non resulta tan respectuosa.
No cinema, hai momentos nos que sen saber moi ben como, se perde o control dun traballo, mesmo sendo un o patrocinador. Moitos creron, entre eles o productor Deley e o director Scott, que necesitaban outro guionista. O certo é que o apaixonado Fancher estaba sendo algo protector coa súa criatura, sen comprender que o que ao remate leva os paus (tamén a gloria) é o director. Blade Runner era de Ridley, e Ridley, xunto co productor, pensaron que a cinta necesitaba algo de vulgaridade, erotismo e violencia. David Peoples foi contratado para perfilar estes aspectos, e a día de hoxe o propio Fancher recoñece que el estaba equivocado. A Peoples pertence o mérito de crear o termo replicante, que xurdiu nunha conversa coa súa filla sobre a replicación de células. Replicante parece máis digno que androide, e por iso fuxiron deste último termo... (continuará)
Miguel Segador
