Monday, June 11, 2007

Esta non é unha crítica entusiasta dos irmás Farrelly... Aínda que poida parecelo

Ó repasarmos os grandes responsables da comedia cinematográfica sempre xorden, e con razón, nomes coma Charles Chaplin, Ernst Lubitsch, os irmáns Marx, Howard Hawks, Preston Sturges, Billy Wilder, Blake Edwards ou Woody Allen. Dende logo, non é finalidade de quen escribe incluír ós irmáns Farrelly (Peter e Bobby, para máis señas), en tan selecto clube, entre outros motivos, porque non me gustaría recibir ameazas de morte… Mais si que o é reivindicar o seu grande filme illa coma unha das grandes comedias do noso tempo; trátase, por se algún escéptico inda pensa que isto vai de coña, de Algo pasa con Mary (There’s something about Mary, 1.998). E para diluír calquera albor de ambigüidade que se puidera suscitar en torno ós devanditos Farrelly, quen escribe asume coma principio cuase-matemático que “todo filme illa é obra, por definición, dun realizador (coma moito) ordinario, agás que dito filme sexa o único do director” (1ª lei de illas de Maikel), en cuio caso falarase de “… o filme do cú apretado, xa que o director mexou pedriñas ante a posibilidade de estragar unha filmografía perfecta con novos filmes que resultasen truñentos” (2ª lei de Maikel), aplicable ós casos célebres de Charles Laughton e Marlon Brando.

As causas de que en apenas dez anos Algo pasa con Mary se convertese nun filme mítico son varias. En primeiro lugar, un argumento sólido; así, a historia dun bo rapaz que tras perde-la moza dos seus soños nunca fatídica primeira cita, tenta recuperala anos despois, xa cunha vida máis ou menos asentada, independentemente das usuais teimas farrellianas, non ten nada que ver coas historias que actualmente atestan o outrora glorioso xénero cómico, tales coma peripecias insulsas de personaxes anormalmente estúpidos, voráxines hormonais causantes de escenas de dubidoso gusto, ou frades mexicanos que agochan unha paixón segreda pola loita libre… Precisamente, unha das claves da historia é a doada identificación co personaxe de Ben Stiller por parte dos que hoxe vemos cunha certa perspectiva esa compricada pero tamén apaixonante etapa das nosas vidas. En efecto, ¿quen non se lembra deses primeiros amoríos de instituto que facían estragos nos bandullos de tanto proer?; ¿e a quen non lle gustaría ter, logo quizais de demasiados vaivéns emocionais, unha segunda ou mesmo unha primeira oportunidade con aquela persoa que cada mañá facía que che subira o almorzo ó pé da gorxa?. Pois ben, os Farrelly acadan coa secuencia inicial restrospectiva transmiti-la nostalxia dunha época concreta do existir de moitos, nostalxia que se envolve de connotacións e ramificacións específicas segundo cada caso; é dicir, conseguen transmitir estados de ánimo: A ilusión do primeiro amor, a euforia da súa conquista e a desolación da primeira decepción. Pero ademais, o filme introduce unha filosofía do optimismo, que ó igual que a Ben Stiller, permítelles a aqueles coitados que, en tan trascendental ocasión non estiveron tan finos como quixeran, acolle-la esperanza de redimirse e trunfar onde unha vez foron amargamente derrotados. Por iso o filme trascende da simple e graciosísima película que por outra parte é, posto que, ademais de entreter (función primaria e básica do cinema), deixa un regusto (función secundaria, desexable, e de moi variados graos e tipos) máis ou menos agre ou doce segundo o caso, que bule traveso polas nosas veas e vai esmorecendo ata que volvemos ve-lo filme… ou ata que volvemos ver aquela persoa.

En segundo lugar, un humor máis complexo do que semella a primeira vista. Evidentemente, tratándose dos Farrelly, non faltan os gags humorísticos de trazo groso e connotacións surrealistas, cuia orixe podería situarse nos cómicos mudos (Chaplin, Keaton…), o esplendor nos filmes dos Marx (anos 30-40), un certo renacer nos 70-80 (Mel Brooks, o tándem Jim Abrahams-David Zucker), e a decadencia absoluta nos 90 e actualidade, onde da man dos propios Abrahams e Zucker e coa contribución dos mesmos Farrelly entre outros, o subxénero ten acadado as máis baixas cotas coa serie de Scary movie. Pero en Algo pasa con Mary existe un humor máis sutil nun segundo plano, esparexido por todo o filme, que eleva a súa categoría dende a vulgaridade duns gags simplóns. Por exemplo, ¿que cara se vos quedaría de irdes a recoller a Mary/Cameron Diaz á súa casa no día do baile de fin de curso e vos abrise a porta seu pai, que resulta ser máis negro có acibeche? Evidentemente, trátase dalgo perfectamente verosímil, pois, coma se nos dirá pouco despois, é o seu padrastro; mais a cara de babiolo que se lle queda a Ted/Ben Stiller non lla quita ningúen, pois non deixa de ser cousa bastante rara para aquela época (anos 80), algo que saben bastante ben os Farrelly. O desconcerto de Ted irá en aumento cando o pai de Mary lle gaste unha broma («nesta casa non hai ningunha Mary»), outra gracia leve e aparentemente vacua, pero que garda insospeitado sentido cando, téndose desculpado o pai dicindo que Dom (o anterior mozo de Mary) é moi bromista, Ted sexa vacilado polo seu amigo Boogie máis adiante; ¿Que pasa? Pois que Ted non sabe que Boggie en realidade é o propio Dom (antigo mozo acosador de Mary), pero nós, gracias a este guiño, estamos en condicións de supoñelo; e digo supoñelo porque, ó ser unha argucia tan sutil, non é doado decatarse á primeira, sendo ó mellor precisos varios visionados para pilla-lo detalle. Pero ademais, a broma de Dom/Boogie fai referencia a un ataque de urticaria que lle pega de súpeto, relacionado segredamente coa súa verdadeira identidade, outra aparentemente mostra do típico humor escatolóxico farrelliano, pero que envolve unha subtrama perfectamente urdida e dosificada que enriquece i engorda a trama xeral. Por certo, omito xa calquera referencia ó que puidera pensar Ted ó observar, entre os recordos familiares da casa, unha foto de voda na que o padrastro de Mary semella unha especie de gurú esotérico co pelo ó afro, cando agora presenta un look máis propio dun coronel do exército…

Outro exemplo, cando Ted vai visitar ó sabueso Pat Healy/Matt Dillon ó seu despacho para que descobra o paradeiro de Mary; tres detalles de guión e xa sabemos que clase de personaxe é o tal Healy: Póster dos de camioneiros na parede, preguntas a cada cal máis truculenta i enfermiza sobre a tal Mary, e a pretina aberta de par en par; isto é, un verdadeiro obseso sexual con algún que outro trastorno de personalidade, pero que fará as delicias do espectador con tódalas artimañas que os Farrelly lle escriben para tentar conquistar el mesmo á desexada Mary.

Por outra banda, non faltan os habituais eivados/tarados farrellianos, encarnados aquí polo irmán de Mary e amigos, e o segredo pretendente da mesma, Tucker/Normy, quen, en realidade, só finxe estar impedido para gaña-los favores de Mary. Neste caso, e de novo para variar, as falsas eivas de Tucker non son vacuas, senón que son boa metáfora da deformación moral do personaxe, estendible tamén ó propio Pat Healy, xa que aforran calquera escrúpulo co fin de conqueri-lo corazón de Mary, mentres que os seus propios sentimentos non son tan nobres; e non son nobres porque o que eles senten por Mary é unha fixación mental, a idea de conquistar unha moza perfecta, de ensoño, non amor, polo que no fondo son egoístas. O único que verdadeiramente sente amor por Mary é o noso hipotético alter ego, Ted, quen nos descobre tan interesante idea de guión na penúltima escena do filme, na súa final declaración encuberta de amor. En calquera caso, non podemos permitir que a usual teima farrelliana dos eivados nos retrotraia insospeitadamente a Buñuel ou Lynch, onde as connotacións son totalmente distintas; cando esta tentación apareza, deberemos respirar fondo, relaxarnos, tomar un vaso de auga (non vaia ser unha lipotimia), i en seguida nos virá á cabeza algún que outro caso, coma o da saga Torrente de Santiago Segura, i entón xa teremos un patrón satisfactorio de comparación que nos deixará durmir tranquilos pola noite.

I en canto ós gags, hai algún un pouco máis brutiño e discutible cós outros, mais, ó cabo de todo, é típico das mazairas dar mazás. Agora ben, sinceramente hei de dicir que a meirande parte deles son verdadeiramente divertidos, e algúns xa son merecidos clásicos do cinema cómico actual, sirva con lembrar os “incidentes” de Pat Healy e Ted co can de Mary. Non obstante, o meu preferido é bastante máis contido, pero dun surrealismo tal que é digno dun Peter Sellers ou dun Groucho Marx: Cando Ted e Dom/Boogie atopan ó fin a Mary en plena rúa, e, ante a timidez de Ted, Dom berra por ela; entón ambos agóchanse, mais xa é demasiado tarde: Ted é descuberto polo irmán de Mary e non lle queda outra que darse a re-coñecer, i entón, tirado no chan, empeza a chamar por ela. ¿Qué pensariades vós, se unha persoa que semella estar cazando caracois, pois está a catro patas no chan detrás dunha árbore, i erguéndose a modo mecanicamente, igual que se estivesedes vendo un esquema gráfico da transformación dun mono en homo sapiens, empeza a chamar por vós e resulta ser un medio noivo,-a de hai trece anos a 3.000 km. de onde o/a lembrabades? Momento culme da película para un humilde devoto da mesma.

Sendo o relativo ó argumento peza clave nunha comedia, os Farrelly xa me podían invitar a unha cena con todo o dito; pero que non pensen que lles vai saír tan barato o asunto, xa que aínda está a parte técnica do filme. En primeiro lugar, cómpre dicir que Algo pasa… está, como mínimo, moi eficientemente narrado, algo do que se vai un decatando máis segundo revisa o filme novas veces. A elipse é un mecanismo narrativo imprescindible en todo filme que se teña por ben contado, e os Farrelly amosan un pasmoso dominio da mesma, incluso dentro da propia escena, como se pode comprobar no “accidente do carallo” de Ted, ó comezo do filme (outra escena mítica que, no seu desenlace surrealista, remata sendo unha dignísima homenaxe á lendaria escena do camarote dos irmáns marx, de Unha noite na ópera). Outro tanto acontece coa montaxe paralela, recurso tamén importante, que, ó igual cá elipse, chega a ser empregada a pequena escala dentro das mesmas escenas (por exemplo, cando Mary vai recoller a Ted ó hotel, mentres este practica un curioso “exercicio de relaxación”, o seu amigo Dom tenta evadir a Mary por un motivo que aínda se nos escapa), i en combinación con ela, constitúen un vehículo bastante eficaz de narración.

E, por suposto, sendo un filme tan ben considerado polo que escribe, é pouco previsible que o seguinte sexa deixar en mal lugar a súa banda sonora. En efecto, o acompañamento musical é do máis agradecido por mor dunha serie de temas dos 70, 80 e 90 que, se ben non son especialmente coñecidos, si que se acoplan con bastante simbiose a certas escenas. Así, non é doado disocia-lo tema Is she really going out with him? (do cantante Joe Jackson) do entusiasmo e fachenda cos que Ted vai recoller a Mary por mor do baile escolar; o (este si mítico) Close to you de The carpenters do breve intre de atontamento amoroso-adolescente que se toma Ted no cuarto de baño entre os incidentes traumáticos que o levarán a escolle-la profesión de escritor (¿quen o diría, non?); ou separa-lo This is the day (do rupo Ivy) da escena en que o espía Pat Healy descobre como é un día de ocio na vida da encantadora e vitalista Mary. Pero ademais temos composicións orixinais a cargo dun tipo (por outra banda) bastante friqui, un precursor do punk rock chamado Jonathan Richman, o cal se camea no propio filme con outro incógnito suxeito a modo de coro grego que nos vai trobando esporadicamente as peripecias vitais do coitado Ted. Dita ocurrencia, case sen parangón, e que cadra bastante ben cun hipotético carácter do filme de fábula amorosa elaborada a partires da observación da realidade comentada anteriormente (a historia de Ted podería extrapolarse a…), ten a súa compañeira de baile nos créditos finais. Case toda película merece a perda da nosa atención unha vez que aparece a palabra “Fin”/”Fine”/”The end”…, mais non neste caso, onde o tamén mítico Build me up buttercup de The foundations acompaña ós títulos e máis a unha serie de sketches onde tódolos actores rinse de si mesmos e prolongan moitas das argalladas que acabamos de ver. Sinceramente, chapeau para os Farrelly por facer gala dun sentido do humor tan san i envexable, i é que só estes créditos xa lle alegran a un o día, por gris e anodino que sexa.

Para rematar é obrigado facer referencia ós actores, a outra peza clave nunha comedia. ¿E que pensades que direi? Pois que están todos moi ben, comezando pola propia Cameron Diaz, que xamais estivo máis fresca, irresistible i encantadora; Ben Stiller, sen destacar especialmente, si sobresae no adolescente da escena retrospectiva; Matt Dillon en interpretación de Oscar non recoñecida, bordando o prototípico brutiño heterosexual, vulgar e con dúas tetas entre cella e cella; e unha galería estupenda de secundarios, que compoñen personaxes a cada cal máis simpático: a extravagante veciña de Mary, Magda (Lin Shaye), Tucker/Normy (Lee Evans), Dom/Boggie (Chris Elliot), etc..


si_maikel

1 comment:

Anonymous said...
This comment has been removed by the author.